Din, oldum olası en iyi ticaret metaı olmuştur. İslam için söylemiyorum, din kategorisi altında sınıflandırabileceğimiz her türlü eğilim ticari olarak büyük bir potansiyel taşır. Kullanıma da açıktır her zaman zira hiçbir dinin vaadinin gerçekliğini ispat yükümlülüğü yoktur. Dolayısı ile sorgulama durumunda uzak ufuklar işaret edilir. Dinde sorgulama olmaz.
Din en iyi ticaret metaıdır. Para üstü isteyene rastlanmaz. Üstü hep kalır.
Sıradan vatandaşların dine bakışı sorgulayıcılıktan kutsamaya kadar giden bir çeşitlilik arz eder. Sorgulayanlar az, kutsayanlar çoktur. Atalarının dinini terk etmekten korkanlar inananların büyük bir kısmını oluşturur. Bu yüzden genellikle din etiketi ile yapılan işler kutsayıcı çoğunluk tarafından büyük oranlarda destek görür.
Din ticaretinin en basiti esnafın malını satarken müşteriyi inandırmak için Allah’ı kendine şahit göstermesi ya da başka kutsal değerleri öne çıkarmasıdır. En basiti diyorum zira ticaretin içinde kutsalın oranı ticaret büyüdükçe artma potansiyeline sahiptir. Sakal bırakmak, ticari isminin önüne ‘hacı’ gibi dini bir ibare eklemek hadiseyi farklı bir boyuta taşır. Diğer dinlerde de benzeri şeyler yapılıyordur. Bu eğilimlerin samimiyetlerini ölçme şansımız yok, sadece dini bir hayat yaşayıp arada ticaret mi yapıyor yoksa asıl hayatı para kazanmak, araya dini motifler mi serpiştiriyor diye bakabiliriz.
Bundan sonraki aşamalarda dinin kazançtaki yeri artmaya başlar. Bir tane kazak satmak için Allah’ı şahit gösteren, kutsal kitabının hakkını öne süren esnafın kazancında dinin oranı küçük miktarlara tekabül eder. Daha büyük iş yapanların bir aşamayı kat ettikten sonra bir şey satmalarına gerek de kalmaz. Bu işten en büyük paraları kazananalar sıfır sermaye ile yola çıkanlardır. Dini imajı iyi çizip, para toplamak için güzel bir yol bulanlar en büyük miktarlarda parayı da kazanırlar. Örnekler verip ilgili tacirlerin değil de onların davranışlarına kutsiyet atfeden saf kalpli atalar dini takipçilerinin tepkisini çekmek istemem. Bu temiz kalpliler o kadar yürekten bağlanırlar ki din tacirlerine, ceplerindekini verdikleri yetmezmiş gibi tacir parsayı toplayıp sırra kadem bassa dahi bağlılıklarını kaybetmezler. Bilmedikleri ve inandıkları o evrende, davranışlarının bir yansımasının olduğuna inanırlar hep.
Din iyi bir ticaret metaıdır. Hiçbir zaman zarar etmeyecek bir ticaret yapmak isteyenler ya dünyalarını satıp ahiret umarlar, ya da ahiretlerini satarlar dünyayı kazanırlar. Kimse para üstü beklemez bu ticarette.
