Paulikanların Tarihi [Nina Garsoian]

Paulikanlardan ilk olarak Erdoğan Çınar’ın “Aleviliğin Kayıp Bin Yılı” kitabını okurken haberim oldu. Anadolu’da yaşamış uygarlıklar, halklar ve kültürler doğal bir şekilde benim de ilgi alanım. Çınar’ın kitabında bahsettiği Luviler de çok ilgimi çekmişti. Bu kitapta adları geçen Paulikanlarla ilgili internetten bulduğum bir makale ve bir iki bölük pörçük not dışında bir kaynağa ulaşamamıştım ki bu kitaba tesadüf ettim internette. Hemen sipariş ettim, elime geçince de okumaya başladım.

Kitapla ilgili ilginç bir nokta, Erdoğan Çınar’ın kitaplarını basan Kalkedon Yayınları’ndan çıkmış olması. Bu kitabı Türkçeye çeviren Murat Eyrik’in de Luvilerle ilgili bir kitabı aynı yayınevinin kitapları arasında. Yayınevi, Anadolu kültür tarihiyle ilgili kitapları basıyor anlaşılan.

Paulikanlar Anadolu’da yaşamış heretik, yaygın olandan sapmış bir topluluk. 6. yüzyıldan itibaren izlerini görmek mümkün. Bu çalışma Bizans ve Ermeni kaynaklarını ayrıntılı bir şekilde tarayarak bu topluluğun izlerini sürmüş. Her iki taraf da Paulikanları sapkın olarak nitelendirmiş, dönem dönem de savaşlarla dize getirmeye çalışmışlar. Paulikanlar, Anadolu’ya gelmeye başlayan Müslümanlarla da ittifak halinde olmuşlar. İnançları, Hristiyanlar tarafından sapkın olarak kabul edilmiş. Hazreti İsa’nın Tanrı’nın oğlu değil, normal bir insan olduğunu, otuz yaşında da peygamber olarak seçildiğini savundukları için kilise tarafından düşman olarak görülmüşler.

Paulikanlar çeşitli bölgelerde yaşamışlar. Müslümanlarla işbirliği yaptıkları dönemlerde Malatya Emiri kendilerine Malatya’nın kuzeyindeki bazı bölgeleri vermiş. Divriği ve Arguvan Pavlikanların önemli merkezleri. Burada bir de devlet kuruyorlar. Aleviliğin Kayıp Bin Yılı kitabındaki Luvilerin de buralarda yaşadıklarını okumuştum. Luvilerle Paulikanların aynı oldukları mesajını vermeye çalışmış olabilirler bu çeviriyi yaparken.

Paulikanların Balkanlar’da da izleri var.

İnançlarının içinde simge karşıtlığı var, haç sevmiyorlar.  Vaftiz törenine önem veriyorlar. Çileciliği sevmiyorlar.

Bizans kaynakları Paulikanları, Manişeist olarak gösteriyor. Manişeistler, tüm dinleri birleştiren bir akım bildiğim kadarıyla.

1782 yılında Gerçeğin Anahtarı- “Key of Truth” adında bir Paulikan kitabı bulunuyor bir kilisede. Kitapta bayağı faydalanılmış bundan.

Mezhebin doğum yeri Ermenistan olarak tahmin ediliyor. Daha sonra Bizans’a doğru yayılmış.

Paulikan devleti yıkıldıktan sonra mezhep mensupları Suriye’den Balkanlara kadar değişik yerlere kaçıyorlar.

Kitap genel olarak bunlardan bahsediyor fakat aşırı yorucu bir kitap olduğunu söylemeliyim. Yazar, Nina G. Garsoian, kendisi büyük ihtimalle Ermeni kökenli Amerikalı bir tarihçi, kitabı dipnotlara boğarak hacmi bayağı büyütmüş. Kitap 400 sayfaya yaklaşıyor. Kullandığı kaynakların hepsinden metnin içinde de ayrı ayrı bahsedip hangisinin tutarlı, hangisinin mantıksız olduğunu açıklamaya o kadar dört elle sarılmış ki kim kimdi, ne neyi anlatıyordu, okuyucu da karıştırıyor bir saatten sonra. Okuması oldukça zor bir kitap olduğunu söylemeliyim.

Author: mehmet
Mehmet Zeki Dinçarslan

Bir yanıt yazın

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir