Malatya Basın Tarihi [Nezir Kızılkaya]

Malatya Basın Tarihi kitabının önemli bir boşluğu doldurduğunu düşünüyorum. Bu tür yerel araştırmalar yerel ölçekte geçmişimize ışık tutarak bugünlere ulaşmak için hangi merhaleleri kat ettiğimizi gösterdiği gibi basın tarihiyle ilgili bir araştırma da sivil toplumun en önemli organizasyonu olduğunu düşündüğüm basının –ki dördüncü kuvvet diye adlandırılması boşuna değildir- bugünlere ulaşmamızda ne tür katkılar sunduğunu da göstermektedir. Kitabın içinde şehrimizin 20’li 30’lu yıllardan itibaren hangi basın kuruluşları tarafından bilgilendirildiği, bu kuruluşların şehir yaşantısına ne türlü katkılarının olduğunu göreceksiniz. Örnek olarak vermek gerekirse uzun yıllar ilimizde bir üniversite kurulması için gündem yaratılmasından Malatyaspor’a amigo bulmak için günlerce yayın yapanlara kadar birçok yerel gazete şehrimize katkıda bulunmak için muazzam çaba göstermişler, bunları bu çalışmada bulmamız mümkün.

Basının demokrasinin gelişmesi ve yerleşik hale gelmesi hususundaki katkısı göz ardı edilemeyecek boyutlardadır. Bir ülkede demokrasi kültürünün gelişmesi için özgür bir basının varlığı olmazsa olmazlar arasında ilk sıralardadır. Yerel ölçekte de basın kuruluşları aynı vazifeyi biraz daha farklı olarak görmektedirler. Yerel basınla ulusal basının önemleri kıyaslanamaz tabi ki ama konulara göre ikisinin de at başı gittiği söylenebilir. Bu çalışmanın önemi yerel basın faaliyetlerinin konumlandığı yerin ağırlığının anlaşılması açısından bakıldığı zaman da yüksek seviyelerdedir.

Nezir Kızılkaya üstattan bahsetmek istiyorum. Nezir Kızılkaya Malatyalı münevverlerden. Çeşitli makaleleriyle şehrimizin geçmişine ışık tutan isimlerden. Değişik yerel basın yayınlarında ismine rastlamanız mümkün. Benim gibi, sık olmasa da, rastlaşıp sohbetinden faydalanmanız da mümkün. Malatya Halayları; İnönü Üniversitesi Kuruluş Süreci adlı araştırma kitapları ile birlikte Malatyalı yerel sanatçılarımızdan Topal Bedo ile ilgili hazırladığı bir araştırması “Gidenin Üçü Güzel: Bedo” adlı bir eseri de mevcut. Kent kültürü konusunda yaptığı çalışmalara Malatya Basın Tarihi ile devam eden yazarımızın daha bir çok eseriyle kentimizin geçmişine ışık tutmaya devam edeceğini umuyorum.

Tesadüf eseri karşılaştığımız bir gün bana kitabını imzalayarak hediye etme nezaketini gösterdi Nezir Ağabey. Kent, kültür, Malatya, basın, tarih gibi anahtar kelimeler benim açımdan su gibi içilecek bir kitabın varlığına delalet ediyor. Kitabı kısa sürede okuyup bitirdim. On dört bölüm ve üç değerli ekten oluşuyor kitap. Malatya ve basınla ilgili genel bilgilerden sonra ilimizde yayınlanmış gazetelere geçiyor yazar. 19 Ekim 1923 tarihinde çıkan “Malatya” gazetesi şehrimizin ilk yerel gazetesi. Rahmetli Keşşaf Hoca’nın teşviki ile İstanbul’dan bir baskı makinesi alınıyor. O zamanların imkânlarıyla Samsun’a oradan kara yoluyla Malatya’ya getirilen makine Fabrikatörü Mehmet Bey’in ustabaşısı Yunus Efendi tarafından monte ediliyor ve Malatya’mızın yerel basın macerası böylelikle başlamış oluyor. İlk yerel gazetelerimiz Osmanlıca basılırken harf inkılabından sonra Latin harflerine geçiş yapıyoruz. Osmanlıca olan gazetelerin çözülmesi ve arşivlerde yerlerini alması da akademisyenlere düşen bir iş. Bu şekilde de geçmişimize ışık tutacak birçok bilgiye ulaşmamız mümkün. Nezir Kızılkaya çalışmasında kısmen de olsa bu tür bir çözümlemeye de girişmiş. Örneğin Malatya Gazetesi’nin 28 Nisan 1927 tarihli nüshasından Derme suyu ile ilgili bir habere yer vermiş çalışmasında:

“Derme Suyu, Gündüzbey Köyü’nün on kilometre cenubunda (Pınarbaşı) denilen ve geçen sene gayet güzel bir şose ile şehrimize rabt edilen Bey dağlarının eteğinden berrak, temiz, bol bir surette fışkıran ve daha ileriden gelen küçük bir su ile birleşerek (Beyler Deresi) unvanını alan dereden suni olarak ayrılmış bir sudur.”

Aynı haberde Derme Suyu ile ilgili yöresel efsane ve söylencelerden, her sene törenle nasıl açılışının yapıldığından bahsediliyor. Bu tür bir çözümleme faaliyeti daha birçok ilginç ayrıntıya ulaşmamızı sağlar. Yeni Malatya, Yenilik, Fırat, Gayret, Görüş, Hamle, Karar, Hâkimiyet, Yorum gibi gazeteler daha çok duyduklarımız. Bunlarla birlikte 2003 yılına kadar Malatya basınına hizmet vermiş 95 adet gazeteye kısa ya da uzun yer vermiş yazar. Bu gazetelere emek vermiş isimlere de tek tek vermiş. İmkânların el verdiği ölçüde fotoğraflar da var. Dikkatimi çeken isimler oldu. İhsan Sabri Çağlayangil, Sait Çekmegil, Şemsi Belli, Yavuz Bülent Bakiler, Arif Nihat Asya yurt çapında isim yapmış isimler olmakla birlikte Malatya’dan da geçmişler. Çalışmada ismi sıkça zikredilen Zülfikar İnanç da Malatya Basın Tarihi’nin önemli isimlerinden. Dilaver Uyanık, Raşit Kısacık, Nurettin Akyurt, Melahat Sezener, Avni Gebeş, Hamit Fendoğlu, Hayrettin Abacı, Celal Yalvaç, Erhan Kırçuval gibi isimler değişik dönemlerde Malatya basınına hizmet etmiş isimler. İsimlerin hepsini burada sayamayacağım maalesef sadece ölenlere rahmet yaşayanlara da selamet diliyorum.  

Çalışmanın diğer bölümleri Malatya’da çıkmış dergiler, okul gazeteleri, özel günlerde yayınlanmış gazete ve bültenler ile devam ediyor. İlçe ve kasaba gazetelerine ayrılan kısım ayrıca dikkat çekici. Arapgir Postası gazetesi gerçekten bir ilçe gazetesi olarak övgüyü hak ediyor uzun yıllar varlığını sürdürmesi ile. Zaten ekler kısmında yer alan “Bir Portre” başlıklı Celal Yalvaç portresi ile birlikte “Bir Gazete” başlığıyla da Arapgir Postası’na ayrıca yer ayırmış yazar.

Malatya’ya, basınla, Malatya basınıyla ilgilenenler için bir başucu eseri sayılabilecek bu çalışma için Nezir Kızılkaya’ya teşekkürlerimi arz ediyorum buradan. 376 sayfalık bu çalışma 2003 yılına kadarki bir dönemi içeriyor. İnşallah yazarımızın Malatya folkloru ile ilgili çalışmaları artar da biz de kendimizi ve kentimizi daha iyi tanıma imkânı buluruz bu sayede.

Author: mehmet
Mehmet Zeki Dinçarslan

Bir yanıt yazın

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir