Kilim dokur gibi dokumuş Yaşar Kemal İnce Memed’i. Bir halkın yüzyıllarca biriktirdiği motifleri tek tek işlemiş kilimine. Bu acıdır demiş, bu kıvanç. Bu töredir demiş, bu zalimin elinden inim inim inleyip de ses çıkaramamaktır. Hepsini o kadar güzel dokumuş ki, eksik bir şey bırakmamış desem yeridir.
Benim İnce Memed ile tanışıklığım eskidir. Çok eskiden bir gazetede, yanılmıyorsam Hürriyet gazetesinde tefrika olarak yayınlanıyordu. Henüz küçük yaşlarda olduğum için yeterince ilgilenemedim bir de sanırım üzücü olayların geçtiği kısımları okuduğum için uzun yıllar iç kıyıcı bir roman olarak kaldı aklımdan da bir türlü elime alamadım. Kısmet bugüneymiş.
İnce Memed isyanın sesidir. Şimdi daha iyi anlıyorum ki uzun yıllar edebiyatta da müzikte de sinemada da okuyucuları etkilemiş bir karakterdir İnce Memed. Yaşar Kemal’la yapılan röportajlardan birinde Adana’da İnce Memed’in mezarı diye bir mezarın işaret edildiği ve insanların ziyaret ettiğini anlatıyor yazar. O kadar halkla bütünleşmiş bir karakter ki, yolum düşse ben bile giderim şimdi.
“Süleyman emmi, böyle dur dur ne olacak? Benim canım sıkılıyor. Boşuna da ekmek yiyorum. Süleyman: Dur hele. Acelen ne? Sana da iş bulunur bre İnce Memed.”
“Bana bak! Oğlum İnce Memed, dedi. Suçsuz adamı, az suçu olan adamı, parası için adam öldürürsen iki elim yakanda olsun.
Memed, dingin:
Bundan sonra insan öldürmeyeceğim.
Süleyman, yakasını bırakmadan:
Eğer bir Abdi Ağaya daha rastlarsan, onu da öldürmezsen gene iki elim yakanda olsun. Yüz tane Abdi Ağa görürsen, yüzünü de öldür…
Memed, gülerek:
Söz, dedi. Yüz tane bulursam, yüzünü de…”
Yukarıda İnce Memed’in Süleyman emmi ile sohbetlerinden iki örnek ekledim. Tasvirlerin, ifadelerin zenginliği çok etkileyici. İnce Memed kazandığı ünü hak eden, Türk Edebiyatının zirvesinde bir eser. Bir sanat şaheseri. İnce Memed’in evden kaçışı, çocuk saflığı, kasabayı ilk görmesi, handa kalırken konuştuğu Hasan Çavuş, geri köyüne dönüşü, dünyanın düzeni üzerine akıl yürütüşü, hapishanede Hatçe ile yarım gün yan yana hiç konuşmadan oturmaları, hepsinin anlatımları efsanevi. Karakter olarak da İnce Memed dünyadaki ezenler-ezilenler eşitsizliğinin binlerce yıllık yarasına kimsenin dışa vuramadığı bir isyan. Biz dışa vuramıyoruz Yaşar Kemal yarattığı karakterle dışa vurmuş bu isyanı. Ruhun şad olsun.
çakmağı
yandıran kavdır
demiri
dövdüren tavdır
dayan
ince memed
şimdi
direnecek çağdır
ince
memed toroslar’dan gürledi
buhurcular
kulak verip dinledi
onyedi
kurşunu yedi ölmedi
dayan
ince memed dayan
n’idelim
gardaş n’idelim oy
tut
elimden ince memed
gidelim
dağlar gidelim oy
kıratın
boynunda püsküllü koza
kanlarım
damladı çimene toza
kurtulursam
eğer sorarım size
buhurcular
bölük bölük geldiler
atlarımı
delik delik deldiler
duvarın
dibinde resmim aldılar
ak
kağıt üstünde
tanıyın
beni gardaş n’idelim oy
dayan
ince memed dayan
n’idelim
gardaş n’idelim oy
tut
elimden ince memed
gidelim
dağlar gidelim oy
(Grup
Yorum’un İnce Memed türküsünün sözleri)
