Bartleby ve Şürekâsı, yazma yeteneği olan ve fakat yazmayı reddeden yazarların izini süren bir kitap olarak başlayıp edebiyat tarihinde bir şekilde farklılık arz etmiş yazarların peşinden giden bir anlatıya dönüşüyor. Ret edebiyatı, ret kulübü, ret yazarları gibi tabirler kullanılmış Enrique Vila Matas, takip ettiği yazarlar için. Benim en sevdiğim tabir ise Bartleby takımyıldızı oldu. Bu takımyıldızın üyeleri Hofmannsthal, Walser, Kafka, Musil, Beckett ve Celan.
Çeşitli yazarları ve fikirleri, Herman Melville’in Kâtip Bartleby adlı eserindeki Bartleby karakterinden yola çıkarak incelemiş yazar. Bartleby, yapmamayı tercih eden bir noter çalışanıydı. Edebiyatta da yazmamayı tercih eden yazarların sayısı azımsanamayacak kadar çok.
Oscar Wilde’ın The Critic as Artist de açıkladığı eski bir özlemi vardı hep: “Kesinlikle hiçbir şey yapmamak, bu dünyanın en zor şeyidir, en zor ve en entelektüel olanı.” Kendini moral açıdan yıkılmış hissettiğinden, hiçbir şey yapmama konusundaki eski özlemini Paris’te, yaşamının son yıllarında gerçekleştirdi. Çünkü Wilde, yaşamının son iki yılında yazmadı, yazmayı sonsuza dek bırakmaya, başka hazları tatmaya, hiçbir şey yapmamanın bilgece neşesini tanımaya, kendini avareliğe ve içkiye vurmaya karar verdi. Bir zamanlar “iş içkici sınıfların lanetidir” diyen adam, edebiyattan vebadan kaçar gibi kaçtı ve kendini dolaşmaya, içmeye ve pek çok durumda da saf ve katı bir biçimde düşünceye dalmaya adadı. “Platon ve Aristoteles için -diye yazmıştı- tam bir hareketsizlik her zaman enerjinin en soylu biçimi olmuştur. Daha yüksek kültür düzeyindeki kişiler için, düşünceye dalmak insana uygun tek uğraştır.”
Kitap, kambur bir edebiyat meraklısı ve yazar tarafından yazılmış ve kısa bir sürede bitirilmiş denemelerden oluşuyor. Enrique Vila Matas, bu kambur anlatıcıyı konuşturarak ret yazarlarını incelemiş. Ara sıra da yine bu anlatıcının ağzından birkaç tane ret yazarı da uydurmuş. Yaptığım internet aramalarında izlerine rastlamadım çünkü bir kısmının. İzlerine rastladıklarımı biraz daha derin incelemek, eserlerini okumak istedim. İlk olarak Robert Walser’den bahsetmiş. Jakob von Gunten, Benim bu yazardan okuduğum tek roman. Haydut, Gezinti, Yardımcı ve Tanner Kardeşler adında romanları dilimize çevrilmiş. Aynı denemede Juan Rulfo’dan bahsedilmiş. Onun da Kızgın Ova’sı okuduklarım listesinde, Pedro Paramo ise (bir ihtimal) okuyacaklarım.
Aldığım notlardan devam ediyorum listeye. Augusto Monterroso’dan dinozor adındaki çok kısa bir öyküsüyle bahsetmiş yazar. Felipe Alfau, Locos Bir Jestler Komedisi ile tek kitaplı yazarlar listesine girmiş. Bütün yazarların Türkçeye çevrilmiş kitabı yok ne yazık ki. Hepsinden de bahsedemeyeceğim burada. Sadece dikkatimi çekenleri not almak istiyorum. Bu kitaptan esinle okumak istediklerim diye bir liste yapmalıyım sanırım.
Robert Walser: Haydut, Gezinti, Yardımcı, Tanner Kardeşler.
Augusto Monterrso: Kara Koyun ve Diğer Masallar, Devridaim, Toplu Eserler ve Diğer Hikayeler
Robert Musil: Niteliksiz Adam
Rimbaud: Cehennemde Bir Mevsim
Ludwig Wittgenstein: Tractatus Logico-Philosophicus
Georges Perece – Tüm kitapları
Jorge Luis Borges – Tüm kitapları
Roland Barthes – Camera Lucida
Alain Robbe Grillet – Silgiler
Herman Melville – Tüm ktiapları
Fernando Pessoa – Huzursuzluğun Kitabı
Bruno Schuz- Tarçın dükkanları, siyah Güneş, Krokodil sokağı
Gilbert Keith Chesterton – Garip Ticaretler Kulübü
Charles Baudelaire – Kötülük Çiçekleri
Nathaniel Hawthorne – Yedi Çatılı Ev
Marcel Schwob – Üç Roman
Antonio Tabucchi – Düşler düşü
Henry Roth – Uykunun Ötesi
Juan Ramon Jimenez – Platero ile Ben
Witold Gombrowicz- Günlük
Alfred Jarry – Günler ve Geceler Bir Asker Kaçağının Romanı
Laurence Sterne – Tristam Shandy
Julien Gracq – Argol Şatosu
B. Traven – Köprü
Kitapta bahsedilmemiş ama Emile Ajar ya da diğer adıyla Romain Gary de eksik kalmış bir retçi. Onu da aynı grupta listeliyorum.
Tülin Şenruh tarafından dilimize çevrilmiş olan bu eserin yayıncısı Doğan Kitap olmuş.
