Maksim Gorki‘nin kitabı bana Nazım Hikmet’in bir şiirini anımsattı. 1 Mayıs şiirinde Lenin ölmedi diyordu şair. Kitap Lenin’in henüz yaşıyor olduğu bir dönemi anlatıyor. Şiirdeki gibi de slogan kokuyor baştan sona. Bütün karakterler sosyalizmi cilalayıp parlatıyor, erdemlerini sıralıyorlar. Ana, kitabın başkarakteri. Kocasından zulüm gören bir işçi karısı, işçi anası. Kocasının vefatından sonra oğlunu büyütmekle geçiriyor vaktini, okuma yazması dahi yok. Oğlu büyüdükçe farklılaşıp olgunlaşıyor, kendini okumaya veriyor. 1900’lerin başı, çarlık Rusya’sı. Sosyalizm fikirleri ülke içerisinde yayılmaya başlamış. Ana’nın evinde gençler toplanıp tartışıyorlar, bildiriler hazırlayıp dağıtıyorlar. Bu ortamdan önce tedirgin olan Ana zamanla fikri açıdan olgunlaşarak hadiseye dâhil oluyor. 1 Mayıs gösterileri sırasında oğlu tutuklanınca onun vazifelerini üzerine alıp propaganda yapmaya, kitap-gazete dağıtmaya başlıyor. Köylere gidip insanlara sosyalizmi anlatıyor.
Bu kitap bir romandan ziyade “Yeni Başlayanlar için Sosyalizm” nev’inden bir eğitim kitabı. Satır aralarına yerleştirilen mesajlarla bir devrimcinin nasıl olması, nasıl davranması gerektiği detaylı bir şekilde anlatılıyor. Sosyalizmin hayata bakışı, kavramlara yaklaşımı, bir devrimcinin nasıl davranması gerektiği gibi konularda bilgiler veriyor. Devrim öncesi Sosyalizm desem daha doğru olur sanırım zira aile birçok yerde devrimci için yavaşlatıcı bir kurum olarak gösteriliyor, devrim sonrasında aile gibi din gibi kavramların bu kadar kesin bir şekilde reddedilmesine gerek yok.
Maksim Gorki bu kitabı 1906 senesinde yayınlar. Henüz devrim olmamıştır, Lenin ölmemiştir. Çar ikinci Nikola saltanat sürmektedir ve 1 Mayıs’larda işçiler-köylüler meydanlara inip kurşunlanmaktadır. Daha bir sene önce çıkan ayaklanmada 20 bine yakın insan öldürülmüştür. Bu açıdan bakıldığında bu kitabı yayınlamanın çok cesurca bir hareket olduğu anlaşılıyor.
Zaven Biberyan’ın çevirdiği bu eserin elimdeki nüshasını Oda Yayınları basmış, daha bir çok yayınevinden de okumak mümkün sanırım, elimdeki kitap 350 sayfa civarında.
